Sofist Mantığı

(Sofist)lerin ruh ve zihin haletini belirtmekte, … çarpıcı bir misal var:

Zekî bir (sofist) talebe gidiyor, hocasına diyor ki;

“- Senden ben avukatlık icazeti alacağım! Fakat sen bilmem ne kadar para istiyeceksin! Bu parayı vermeye şimdilik muktedir değilim. İleride kazanacağım ilk dâvadan ödemek üzere bana ders verir misin?”

Adam:

“- Olur!” diyor; “sana ders veririm, kazanacağın ilk dâvadan benim hocalık ücretimi ödersin!”

Bir tuğlanın üzerine senet yazıyorlar, – O zamanlar senetler tuğla üzerine yazılırmış- mukavele tamam oluyor. Hoca ders veriyor. Çocuk avukat oluyor. Bir sürü iş yapıyor, fakat parasını ödemiyor hocasının… Hoca talebesi hakkında dâva açıyor. Mahkeme kurulur kurulmaz hoca ayağa kalkıyor, diyor ki:

“- Bu dâvanın duruşması yersizdir, bâtıldır. Şimdiden hükmedilmesi lâzım, hakkım için… Sebep şu: Benim talebemle dâvam var. Kazanacağı ilk dâvadan ödeyecekti hakkımı… Kazanamadım, diyor, şimdiye kadar… Güzel; ama bu bir dâvadır. Burada kazanırsa kazandığı için ödeyecek, kaybederse kaybettiği için verecek… Binaenaleyh her iki türlü verecek… O halde duruşmaya lüzum yoktur!”

Söylenecek lâf var mı? Dâvayı kazanırsa talebe, mukavele mucibi borcunu verecek, kaybederse ödeme hükmü aldığı için verecek… Yani, o türlü veya bu türlü, verecek…

Talebe kalkıyor ayağa:

“- Ben, diyor; hocamdan ders aldım. Onun bütün hüneri, işte böyle, mantığı güme getirmektir. Bütün mahareti budur. Ben de muhakemeyi lüzumsuz görüyorum! Zira kazanırsam ödememek hükmünü alacağım için vermiyeceğim; kaybedersem kaybettiğim, kazanmadığım için vermiyeceğim; yani mukavele mucibi iki türlü de vermiyeceğim!”

(Sofistik) mantığı anlamak için ne zarif bir hikâye… Mantığı sahte mantıkla bulandırmanın hüneri (sofizm)… Şu var ki, bizim sofistlerimiz eski sofistlerden çok daha aşağı seviyede…